Indentiteit

Identiteit en smartphone?

Identiteit is een complex begrip en vaak wordt vergeleken met persoonlijkheid van iemand. Het

gaat dan om eigenschappen, kenmerken van iemand maar ook persoonlijke overtuigingen, waarden die iemand heeft. Naast persoonlijke identiteit heb je ook sociale identiteit waarbij je jezelf ontwikkelt met anderen zoals je gezin, school en vrienden. En identiteit ontwikkel je door het contact dat je hebt met anderen of door het gebruik van je smartphone. 

Zelfbeeld

Zelfbeeld is een aspect van identiteit. In de literatuur is veel discussie over de definitie van

zelfbeeld. Er worden meerdere definities gebruikt voor hetzelfde begrip,

daardoor kan er veel onduidelijkheid ontstaan over wat er met de term zelfbeeld

bedoelt wordt. (Graef, 2012) De meest voorkomende aanduiding is: het beeld dat

je over jezelf hebt gevormd in de loop van je leven. (De Neef, 2010) Maar daar

zitten twee kanten aan. De ene kant is zaken die je over jezelf ‘weet’, zoals: je kwaliteiten en je kenmerken.

Aan de andere kant heb je de beoordeling van jezelf als persoon. (De Neef, 2010)

Zelfbeeld wordt ook wel gedefinieerd als de perceptie van je eigenschappen en

vaardigheden, en in hoeverre je deze waardeert. (Solomon, 2013 | Graef, 2012)

Remmerswaal maakt onderscheid tussen twee soorten zelfbeeld, namelijk het uiterlijke zelfbeeld en het privézelfbeeld. Het uiterlijke zelfbeeld is op zoek naar de acceptatie van

anderen en bestaat vaak uit een gunstige versie van zichzelf die hij naar anderen

wil presenteren. Ook zelfpresentatie in sociale media past in dit beeld, hier

creëert men zelf een identiteit in de hoop geaccepteerd te worden en erbij te

horen.

Daarachter ligt het privézelfbeeld, die alleen getoond wordt aan degene die de persoon het best

kennen. Deze wordt alleen getoond wanneer men zich veilig voelt, want tot dit

zelfbeeld behoren de onzekerheden en twijfels van iemand (Remmerswaal, 2005).

Ook is er sprake van een positief en een negatief zelfbeeld. Iemand met een

positief zelfbeeld is ervan overtuigd dat hij een waardevol en goed persoon is.

Iemand met een negatief zelfbeeld hoeft zich hier niet bewust van te zijn, maar

word hier wel door beïnvloed.

De opkomst van sociale media en het gebruik hiervan levert een bijdrage aan de vorming van een

identiteit en het zelfbeeld (Schouten, Valkenburg, & Peter, 2007). Jongeren

die veel uren per dag aan sociale media besteden kunnen problemen krijgen met

hun zelfbeeld. Dit heeft te maken met het feit dat jongeren zichzelf opwaarts

vergelijken ten opzichte van anderen op sociale media (Vogel, Rose, Roberts

& Eckles, 2014; Jan, Soomro & Ahmad 2017). Ook onderzoek van het Higher

Education Policy Institute bevestigd dat het veelvuldig gebruik van sociale media

een negatieve impact heeft op iemands zelfbeeld kan hebben, ook dit door de

vergelijking met anderen (Higher Education Policy Institute, 2017).

Om een duidelijker antwoord te krijgen op de vraag of internetgebruik een effect heeft

op iemand zijn zelfbeeld, moet er onderscheid gemaakt worden tussen sociaal

internet en niet-sociaal internet. Het zelfbeeld wordt namelijk meer beïnvloed

door sociaal internetgebruik dan door informatief internetgebruik (Valkenburg,

Peter & Schouten, 2006). Er is nog maar weinig onderzoek gedaan naar de

correlatie tussen sociale mediagebruik en zelfbeeld en men weet nog maar weinig

over de factoren die de relatie tussen sociale mediagebruik en zelfbeeld kunnen

beïnvloeden (De Vries, 2014).

Uit onderzoek blijkt echter dat er een significante correlatie bestaat tussen het plaatsen

van selfies en een negatief zelfbeeld. Uit hetzelfde onderzoek blijkt ook dat

het lichaamsbeeld van jongeren beïnvloed wordt door het problematisch gebruik

van sociale media (Boursier, Gioia, Griffiths, 2020). Negatieve reactie op de sociale

media ‘posts’ of selfies kunnen ook van negatieve invloed zijn op het zelfbeeld

van jongeren (Neira & Barber, 2014). Eerder werd problematisch sociale

mediagebruik besproken, ook dit kan van invloed zijn op het zelfbeeld van

jongeren.

Een persoon met een lager zelfbeeld zou namelijk Facebook op een andere manier kunnen gebruiken dan iemand met een hoger zelfbeeld en zich meer blootstellen aan opwaartse

vergelijking (Vogel et al., 2014). Een andere theorie is de sociale

vergelijkingstheorie van Leon Festinger, deze theorie gaat ervan uit dat mensen

hun prestaties, gevoelens en meningen vergelijken als een vorm van

zelfverkenning (Vonk, 2013).

In de podcast ‘Schermtijd’ van maakte studente Mare Nooijen van Fontys Toegepaste psychologie in 2021 vier afleveringen over ervaringen met betrekking tot Instagram